Yüksek enflasyon döneminde fiyat artışları karşımıza gizli şekillerde çıkabilir. Tüketicilerin tepkileri doğrultusunda firmalar kayıplarını azaltmak için bazı yöntemler uygular. Tüketiciler bilinçlenerek bu satış teknikleriyle mücadele edebilirler.
Küçültme enflasyonu (shrinkflation ya da küçültmasyon) ve nitelik kaybı enflasyonu (skimpflation), firmaların uyguladığı yöntemlerin sonucudur. Küçültme, ürünlerin miktarının azaltılması; nitelik kaybı ise daha ucuz ve kalitesiz hammadde kullanımıdır. Firmalar bu şekilde maliyetlerini azaltırlar.
FİRMALAR NEDEN KÜÇÜLTME VE NİTELİK AZALTMA YAPAR?
Peki firmalar etiket fiyatını artırmak yerine neden bu yöntemleri izler? Çünkü, tüketiciler fiyat değişimlerine, miktar ve kalite değişiminden daha fazla tepki verir. Tüketici etiket fiyatı artan peyniri daha az alabilir, ancak gramı azalan peynire aynı tepkiyi vermez.
Firmalar tüketicilerin bu eğiliminin farkındadır. Bundan dolayı, sadece fiyat artışı uygulamazlar; ürünlerin gramını azaltır, daha ucuz hammaddeler kullanırlar. Fiyatlar sabit tutulurken maliyet azaltılır. Azalan maliyet tüketicinin cebinden ödenmiş olur.
Enflasyon mal ve hizmet fiyatlarının düzeyindeki genel artıştır. Fiyat düzeyleri artmayıp, ürünlerin miktarı azalırsa ya da ürünler kalitesizleşirse de bir pahalılaşma oluşur. Yani küçültme ve kalitesizleşme de enflasyonla aynı etkiyi oluşturur.
RESMÎ KURUMLAR VE DENETİM
Tüketici sepeti belirlenirken, ürünlerin miktarı, özellikleri ve kalitesi de önemsenir. Bu özellikler gerçekleşen değişimlerle paralel olarak güncellenmezse, enflasyon hesabı ürün miktarındaki azalmalar ve kalite değişimlerini yakalamayabilir. Bu durum, tüketicinin tecrübe ettiği enflasyon ve açıklanan enflasyon arasında farklılık olmasıyla sonuçlanır.
Denetim ve düzenleme eksiklikleri de firmalara bu yöntemleri kontrolsüz uygulama fırsatı tanır. Tüketicinin eğilimleri fırsat bilinerek bu yöntemler çokça kullanılabilinir. Firmalar sadece maliyet azaltma değil fırsatçılık niyetiyle hareket edebilirler.
TÜKETİCİ ÇARESİZ VE GÜÇSÜZ DEĞİL
Küçültme enflasyonu ve nitelik kaybı enflasyonu, tüketicinin mücadele edebileceği durumlardır. Firmalar tüketicinin miktar ve içerik değişimlerini fark etmeyeceklerine ya da sonradan fark edeceklerine güvenerek bu yöntemleri uygular. Tüketicinin bilinçli olduğu durumda bu yöntemler daha etkisiz olur.
Ürün bilgilerini kontrol etmeden alışveriş yapan tüketiciler, aynı fiyata daha az aldıklarını fark etmeyebilirler. Düşük gramdan ve kaliteden dolayı, alınan her birimde tüketici kaybeder, firma kazanır. Bilinçli olmayan tüketici, firma için fırsat teşkil eder.
Bilinçli tüketicide ise bu yöntemler çok daha etkisizdir. Bilinçli tüketici, pakete ve fiyata göre değil ihtiyaca göre alışveriş yapar, aldığı ürünlerin etiketlerine ve bilgilerine dikkat eder. Bilinçli tüketici, aldığı ürünün özelliklerinin, miktarının, kalitesinin değiştiğini fark eder; alışveriş alışkanlıklarını bunlara göre düzenler.
BİLİNÇLİ TÜKETİMİN ÖNEMİ
Bilinçli tüketicilerin daha yaygın olduğu bir piyasada firmalar miktar ve kalite azaltma yöntemlerini denerse başarısız olabilirler. Ürün kalitesinden ve özelliklerinden kısmazlar, fiyatları fahiş miktarlarda değil, uygun şekilde artırmak durumunda kalırlar. Çünkü bilinçli tüketici, absürt fiyatlara kötü ürün almamayı bilir.
Bazen küçültme tüketiciyi kandırma amacı taşımayabilir. Enflasyondan dolayı artan maliyetlerle mücadele etmek adına firmalar, fiyat artırmak yerine ürün küçültmeyi lojistik sebeplerden dolayı seçebilirler. Aynı fiyatta gramajın azalması, daha fazla ürün taşınarak firmanın taşıma ücretlerine yardım edebilir.
Yani küçültme ve hammadde değişimi her zaman tüketiciyi yönlendirme amacı taşımaz. Firmalar kendi ihtiyaçları doğrultusunda da bu kararları vermiş olabilirler. Yine de küçültme ve kalite düşüşü ekonomide yaşanan sıkıntılara işaret edebilir.
Sonuç olarak, küçültmenin ve kalite düşüşünün arka planında firmaların kâr amacı olsun olmasın; tüketiciler aldıkları ürünün özelliklerine dikkat ederek kendilerini koruyabilirler. Tüketiciler, firmaların uyguladığı yöntemler ve piyasada olan değişimlerin bilincinde olarak gereksiz harcamaların önüne geçebilirler. Enflasyonla mücadele aynı zamanda bilinçli tüketimden geçer.
Ardıç Üçyıldız
